Een huisdiereigenaar zijn is meer dan alleen plezier en knuffels. Het gaat ook over het omgaan met vervelende situaties en het voorkomen van ziekten. Parasieten zijn een van de grootste uitdagingen waarmee huisdiereigenaren worden geconfronteerd. In de huisdierenwereld van tegenwoordig zijn parasieten daarom een veelbesproken onderwerp. En dit kan zomaar te maken kunnen hebben met de wereldwijde stijging in temperaturen.
Wacht, waarom beginnen we over seizoensverandering in een artikel over parasieten? Zo raar als het mag klinken, deze twee onderwerpen zijn nauw verwant. Laten we beginnen met de basis.
Wat is een parasiet?
Alle levende wezen staan in relatie met elkaar. Er zijn veel verschillende soorten relaties. Hoewel sommige gunstig kunnen zijn voor beide partijen, kunnen andere schadelijk zijn of zelfs levensbedreigend.
Parasitisme is een bijzonder interessante relatievorm die in veel gevallen schadelijk of zelfs levensbedreigend kan zijn. Het omvat twee organismen: een gastheer en een parasiet.
De parasiet leeft in of op de gastheer en maakt van de gastheer gebruik om te overleven. Kortom, de parasiet is biologisch aangepast om de bronnen van de gastheer te consumeren om te overleven.
Ectoparasieten – het risico
● Uitwendige parasieten kunnen huidletsels veroorzaken. De huidletsels zijn op zichzelf al een probleem – vlooien zorgen er bijvoorbeeld voor dat de huid jeukt en pijnlijk wordt. Als de huidbarrière eenmaal is verstoord (door de externe parasiet), kunnen secundaire infecties (van bacteriële oorsprong of een schimmel) en huidontstekingen (dermatitis) optreden die de toch al slechte situatie nog verergeren.
● Uitwendige parasieten kunnen ziekteverwekkers overbrengen. Deze “pathogenen” zijn verantwoordelijk voor het veroorzaken van ziekten die wetenschappelijk bekend staan als door vectoren overgedragen ziekten. Deze ziektes kunnen onopgemerkt blijven, maar kunnen ook ook zeer ernstig zijn.
● Uitwendige parasieten veroorzaken een immuunrespons. Tijdens hun activiteit op het oppervlak van de gastheer dringen sommige parasieten de huid binnen en veroorzaken zo schade. Bovendien laten vlooien daarbij hun speeksel achter in de huid, wat een allergische reactie veroorzaakt. De zogenaamde vlooienallergie-dermatitis is het meest voorkomende voorbeeld van een immuunreactie veroorzaakt door een uitwendige parasiet.
● Uitwendige parasieten hebben een zoönotisch potentieel. Een huisdier dat besmet is met uitwendige parasieten, verhoogt het risico dat de eigenaar diezelfde uitwendige parasieten oploopt. In dergelijke gevallen wordt de eigenaar, net als het huisdier, geconfronteerd met gevaren – de ene wordt geassocieerd met de parasiet zelf en de andere met de ziekteverwekkers die de uitwendige parasiet in zich kan dragen.
● Uitwendige parasieten kunnen de algehele gezondheid van huisdieren in gevaar brengen. Uitwendige parasieten, hun directe activiteit op de gastheer en de mogelijke ziekteverwekkers die ze bij zich dragen kunnen mogelijk de gezondheid aantasten van het huisdier.
Welke uitwendige parasieten zijn een risico voor onze huisdieren?
Er zijn twee groepen uitwendige parasieten waar honden last van kunnen hebben:
● De subklasse Acari (waaronder teken en mijten vallen)
● De klasse Insecta (waar luizen, muggen zandvliegen en vliegen onder vallen)
Geografische spreiding, verspreiding en ziekten
Om de vijand te verslaan – in dit geval de uitwendige parasiet – moeten we alles over hen weten. Daarom kijken we nu naar de meest voorkomende uitwendige parasieten in Europa. We zullen hun geografische spreiding, manieren van verspreiding en de ziekten die ze overdragen bespreken.
Teken
Teken zijn een groep van bloedzuigende parasieten die 12 verschillende soorten omvat. Dit zijn de belangrijkste tekensoorten in Europa:
- Ixodes ricinus – wijdverspreid aanwezig in Europa, deze is verantwoordelijk voor de overdracht van ziekteverwekkers zoals borreliose (de ziekte van Lyme), ehrlichiose, anaplasmose, Q-koorts, tularemie en door teken overgedragen encefalitis.
- Rhipicephalus sanguineus – voornamelijk aanwezig in Zuid-Europa, maar deze tekensoort verspreidt zich. Verantwoordelijke voor ziekten zoals babesiose, hepatozoonosis, ehrlichiose, anaplasmose, vlektyfus en tularemie.
- Dermacentor reticulatus – komt veel voor in Europa. Veranwoordelijk voor het overdragen van de ziekteverwekker die de meest ernstige vorm van babesiose bij honden veroorzaakt.
Teken zijn actief vanaf 7°C, daarom worden teken doorgaans waargenomen vanaf maart tot en met november en ook tijdens warme winters. Dit is ook de periode waarin parasitologen adviseren om je hond of kat preventief te beschermen tegen teken. In sommige regio’s, zoals Spanje, kunnen teken het hele jaar door actief zijn.
Vlooien
Vlooien zijn vleugelloze en bloedzuigende kleine insecten die vooral voorkomen bij honden, katten en kleine zoogdieren. In Europa zijn de meest voorkomende vlooiensoorten bij huisdieren:
● De kattenvlo – niet erg kieskeurig als het gaat om het kiezen van een gastheer. In feite is de kattenvlo de meestvoorkomende vlo bij alle huisdieren.
● De hondenvlo – deze komt veel minder voor en wordt in minder dan 10% van de gevallen aangetroffen. Desondanks kunnen ze ook problemen geven.
Vlooien gedijen minder in extreem warme, koude, droge of vochtige omstandigheden en ze houden niet van grote hoogten. Daarom kunnen we aannemen dat vlooien overal in Europa voorkomen, met uitzondering van de Alpen en de Pyreneeën. Vlooienplagen hebben de neiging om twee keer per jaar een hoogtepunt te bereiken – in de zomer en in de herfst. Toch zijn vlooienplagen het hele jaar door mogelijk, gezien het feit dat vlooien binnenshuis kunnen overleven.
Vlooien verspreiden zich gemakkelijk tussen gastheren. Bovendien, als de omstandigheden goed zijn, kunnen onvolwassen vormen maandenlang zonder gastheer overleven. Dit is vooral relevant omdat de vlo slechts 5% van zijn levensfasen (volwassen vlooien) doorbrengt op de gastheer; de overige 95% (eieren, larven en poppen, de onvolwassen vormen) brengen ze door in de omgeving. Aangezien een enkele vlo maar liefst 50 eieren per dag kan leggen, kun je aannemen dat het uitroeien van vlooienplagen uit de leefomgeving een lastige opgave kan zijn.
Vlooien – of beter gezegd hun speeksel – veroorzaken een allergische reactie die bekend staat als vlooienallergie-dermatitis. Zware vlooienbesmettingen kunnen leiden tot aanzienlijk bloedverlies en zelfs bloedarmoede (laag aantal rode bloedcellen). Ook kunnen katten- en hondenvlooien lintwormen overdragen aan de gastheer. Tenslotte kunnen vlooien verschillende ziekteverwekkers overbrengen. De kattenvlo draagt bijvoorbeeld bacteriën die verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van kattenkrabziekte bij mensen.
Zuigende en kauwende luizen
Luizen zijn zeer gastheerspecifieke en vleugelloze insecten die in twee varianten voorkomen:
● Kauwende luizen – die zich voeden met schilfers en afscheiding op de huid.
● Zuigende luizen – die zich voeden met bloed. Zware besmettingen met kauwende luizen kunnen huidletsels veroorzaken, terwijl een zware besmetting met zuigende luizen bloedarmoede kan veroorzaken. Bovendien kunnen sommige luizen lintwormen overdragen.
Phlebotominae of zandvlieg
De Phlebotomus-zandvlieg komt veel voor in Zuid-Europa, voornamelijk in het Middellandse Zeegebied. Ze kunnen de protozoaire parasiet (Leishmania infantum) overdragen die verantwoordelijk is voor het veroozaken van leishmaniose. Leishmaniose is een ernstige en levensbedreigende ziekte die zowel honden als mensen kan treffen.
Muggen
Met meer dan 3500 verschillende soorten zijn muggen overal ter wereld hinderlijk. Muggen zijn een belangrijke “vector” voor twee soorten wormen: de ene leeft in het hart en de bloedvaten (Dirofilaria immitis) en de andere onder de huid (Dirofilaria repens).
Sarcoptische en notoedrische schurftmijten
Sarcoptes scabiei is verantwoordelijk voor sarcoptische schurft bij veel huisdieren. De mijt is wijdverspreid door heel Europa, maar wordt het vaakst gemeld in stedelijke gebieden in Midden-Europa. Sarcoptische schurft wordt vooral gekenmerkt door huidletsels. Indien onbehandeld kunnen deze letsels verergeren, met levensbedreigende zwakte en vermagering tot gevolg.
Demodectische schurftmijten
Demodectische schurftmijten zijn sigaarvormige, natuurlijke bewoners van haarzakjes. In tegenstelling tot de meeste uitwendige parasieten, zijn deze mijten niet besmettelijk. Ze zijn echter opportunistisch.
Wanneer de huidbarrière en afweer niet optimaal werken, veroorzaken ze een een aandoening die demodicose wordt genoemd. Demodicose bij honden wordt veroorzaakt door Demodex canis, terwijl demodicose bij katten wordt veroorzaakt door Demodex cati en Demodex gatoi.
Notoedres cati veroorzaakt schurft bij katten. Het is gemakkelijk overdraagbaar en zeer besmettelijk. Het komt overal in Europa voor. N. cati veroorzaakt notoedrische schurft gekenmerkt door letsels met haartuival, die zich meestal rond de kop en de oren bevinden. Van zware gevallen raken katten verzwakt en kan het zelfs fatale gevolgen hebben.
Otodectische schurftmijten
De oormijt – Otodectes cynotis – veroorzaakt oorontsteking (otitis) bij katten, honden en fretten. Het wordt vaker gemeld bij jongeren dan bij volwassenen en ook vaker bij katten dan honden. Deze veroorzaakt een oorontsteking, de medische term is otoacariasis.
Vachtmijten
Vachtmijten zijn relatief grote, transparante en zeer besmettelijke parasieten die vaak worden gezien als beweeglijke witte stippen tussen huidschilfers en roos. Ze besmetten meestal honden, katten en konijnen, maar als ze de kans krijgen ook mensen.
Vachtmijten, ook bekend onder de naam Cheyletiella parasitovorax, komen grotendeels in heel Europa voor. Ze kunnen na nauw contact makkelijk overgaan op verschillende gastheren.
Tot nu toe zijn er geen ziekteverwekkers die via vachtmijten worden overgedragen. Het enige gevolg van hun parasitaire gedrag is de plaatselijke huidontsteking die zorgt voor irritatie en ongemak.
Oogstmijten
Oogstmijten zijn gemakkelijk met het blote oog te zien. Interessant om te weten is dat alleen de ongewoon oranjekleurige larvale vorm parasitaire kenmerken heeft. Ze veroorzaakt verschillende huidletsels en haaruitval.
Hoe beïnvloedt seizoensverandering de parasitaire activiteit?
Voorheen zeldzame ziekten of ziekten die voorkwamen in tropische of subtropische gebieden duiken op wereldwijd. In het verleden was het veel eenvoudiger. We wisten precies welke uitwendige parasieten werden verwacht en wanneer. Tegenwoordig kunnen uitwendige parasieten het hele jaar door aanwezig zijn. Dit zou voornamelijk zijn door de seizoensverandering, deze zorgt voor warmer weer en dit zorgt op zijn beurt ervoor dat parasieten meer dagen per jaar actief zijn en meer verspreid voorkomen.
De onderliggende effecten van het warmere weer op de verspreiding van parasieten
Andere redenen voor de veranderende geografische spreiding van externe parasieten zijn de toename van huisdierenadoptie uit het buitenland en het reizen met huisdieren. Wanneer huisdieren uit endemische naar niet-endemische locaties reizen, is er kans dat ze meer bij zich hebben dan alleen hun paspoort. Reizen met huisdieren en huisdieren adopteren uit het buitenland dragen op zichzelf echter niet significant bij aan het probleem. Laten we het voorbeeld nemen dat een uitwendige parasiet die voorkomt in het Middellandse Zeegebied, zijn weg vond naar de noordelijke delen van Centraal-Europa. Als de omstandigheden niet gunstig zijn, dan zou die parasiet niet kunnen overleven. Als de omstandigheden echter aangenaam zijn (door bijvoorbeeld het warmere weer), dan zal de parasiet kunnen gedijen met alle gevolgen van dien.
Hoe kunnen we onze huisdieren beschermen tegen parasieten?
Als we naar het probleem kijken, dan is het beschermen van onze huisdieren tegen uitwendige parasieten nog nooit zo eenvoudig geweest. Huisdiereigenaren en dierenartsen hebben tegenwoordig een reeks aan producten die ze kunnen gebruiken om uitwendige parasietenplagen te bestrijden en te voorkomen.
Aan de andere kant, als we naar het grotere geheel kijken, is het beschermen van onze huisdieren nog nooit zo uitdagend geweest. Dit komt omdat uitwendige parasieten een opkomend probleem wordt op meer ongebruikelijke plaatsen en in meer ongebruikelijke tijden in het jaar.
De beste manier om onze huisdieren te beschermen, is door middel van goed onderwijs en de adviezen van de dierenarts op te volgen. Vraag je dierenarts om de bescherming die je huisdier nodig heeft.
Conclusie
Ooit gehoord van het oude Afrikaanse spreekwoord – ‘je hebt een heel dorp nodig om een kind op te voeden’? Hetzelfde concept is van toepassing op huisdieren. Het grootbrengen van gezonde huisdieren vergt gezamenlijke inspanningen. Dierenartsen, artsen en huisdiereigenaren moeten samenwerken om huisdieren te beschermen tegen de constant toenemende parasietgerelateerde risico’s. Alle mensen moeten samenwerken om de complicaties die gepaard gaan met het warmere weer te voorkomen of op zijn minst te verminderen.